WEKSLE W PRAKTYCE

Oferujemy profesjonalne usługi w zakresie stosowania weksli!

mail: incasso@incasso.pl

fax: + 48 (607) 260 003

• Klauzule wekslowe

O ile o gwarancji spłaty sumy wekslowej decyduje kondycja finansowa osób na nim podpisanych o tyle na skuteczność i sprawność jego egzekucji ma wpływ jego forma, a więc specjalne ustalenia umowne zwane klauzulami. Wpisanie klauzuli powoduje powstanie określonych w nich treści skutków prawnych. Mogą one dotyczyć zobowiązania wekslowego lub innych stosunków nie związanych z danym wekslem bezpośrednio. Wszelkie zastrzeżenia, co do formy zapłaty lub określone przeznaczenie weksla musimy zapisać na wekslu w formie klauzuli. Od nich będzie zależał nie tylko sposób księgowania, ale i rodzaj stosunku prawnego.

Tradycyjnie urzędowy blankiet weksla posiada następującą treść (elementy druku standardowo naniesione na formularzu wpisano podkreśloną kursywą. W nawiasach mniejszym drukiem wpisano komentarz):

Ze względu na ograniczona ilość miejsca na urzędowych formularzach praktyka wytworzyła niezwykle szczupłe sformułowania określające rodzaj klauzul. Powstały one poprzez redukcję pierwotnego czytelnego tekstu do zdania lub nawet jego części. Skutek prawny pozostał jednak bez zmian. Poprawne stosowanie klauzul jest łatwe o ile poznamy ich przeznaczenie.

Prawo wekslowe określa, że jako weksle możemy traktować KAŻDY dokument, zawierający pewne stale elementy oraz określenie w treści wyrazu „weksel” Elementy stałe weksla to przede wszystkim:

-         Nazwa „weksel” w samej treści dokumentu

-         Bezwarunkowe zobowiązanie wystawcy weksla lub polecenie zapłaty określonej sumy pieniężnej

-         Nazwisko osoby (nazwę firmy), która ma zapłacić za weksle

-         Termin płatności

-         Miejsce płatności

-         Nazwisko osoby (nazwa firmy), na rzecz, której dokonana zostanie zapłata

-         Data i miejsce wystawienia

-         Podpis wystawcy weksla

Takie sformułowanie pozwala na sporządzanie weksla w dowolnej formie. Jest nim nawet zwykła kartka papieru zawierająca, co najmniej określone powyżej elementy. W zakresie klauzul nie ma znaczenia czy wpiszemy pełny tekst czy tylko jego utwierdzony w praktyce skrót. Ważny jest zamiar, z jakim wpisujemy treść na wekslu oraz rodzaj stosunku prawnego a nie brzmienie poszczególnych zapisów.

Dla potrzeb porządkowych wyróżniamy następujące rodzaje klauzul wekslowych:

-         Klauzule wekslowo skuteczne (kształtujące zobowiązanie wekslowe lub wywołujące skutki o określonym przez Prawo Wekslowe kształcie).

-         Klauzule wekslowo obojętne (dowodowe lub informacyjne oraz określające rodzaj weksla np. „wesel kaucyjny”, „weksel gwarancyjny”)

-         Klauzule zakazane (unieważniające weksel). Są t o wszystkim klauzule określające zastrzeżenia zmieniające bezwarunkowy charakter weksla. Dla przykładu wpisanie klauzuli „zapłacę po otrzymaniu towaru” uczyni weksle nieważnym

W praktyce posługujemy się kilkoma klauzulami. Poniżej przedstawiony został opis najczęściej spotykanych klauzul.

-         Klauzula „bez protestu” lub „Bez kosztów”. Protest to określony w przepisach prawa dokument notarialny będący stwierdzeniem faktu i daty niezapłacenia weksla. Brak takiej klauzuli skutkuje koniecznością sporządzenia protestu, co związane jest z dodatkowymi kosztami. Jednym słowem jest to kłopotliwe i kosztowne. Posiadacza weksla może być od tego obowiązku zwolniony. W przypadku wpisania klauzuli odmowę stwierdza prawny posiadacz weksla lub damicyliat, a więc osoba, która jest wskazana na wekslu jako właściwa do wykupu weksla ze środków dostarczonych uprzednio przez wystawcę weksla. Jeśli klauzule umieścił wystawca weksla jest ona skuteczna wobec wszystkich uczestników obrotu tym wekslem. Umieszczenie jej przez któregoś z indosantów skutkuje ograniczeniem jest stosowania tylko do jego osoby.

-         Wpisanie domicyliata – Klauzula polegająca na wskazaniu na wekslu innej osoby fizycznej lub prawnej, nie biorącej udziału w obrocie wekslem, u której na zasadzie zlecenia weksle jest płatny. Domicyliat może być tylko jeden. Wskazanie paru osób zobowiązanych do wykupu weksla czyni go nieważnym. Najczęściej w tej roli występuje bank wystawcy weksla. Klauzula ma zapis „płatny u (nazwa)” lub „płatny przez (nazwa)” albo „płatny w (nazwa)”. Osoba wskazana w tej roli odpowiada za wypłacenie w dacie płatności sumy wekslowej ze środków dostarczonych przez wystawcę weksla osobie będącej prawnym posiadaczem weksla.

-         Klauzula „na zlecenie” – to zgoda w myślą art. 11 ust. 1 Prawa Wekslowego będąca zezwoleniem do zbywania weksla w drodze indosu. W zasadzie nie musi jej być gdyż „każdy weksel można przenieść przez indos, chociażby nie był wystawiony wyraźnie na zlecenie”

-         Klauzula „nie na zlecenie” – jest to zakaz zbywania weksla prze indos. Zwyczajowo weksle taki nazywa się retawekslem. Jeśli wystawca weksla nie chce zezwolić na puszczanie wystawionego weksla w obieg, może zakazać indosowania przez wpisanie klauzuli „nie na zlecenie”. Treść weksla powinna, zatem brzmieć „zapłacę na rzecz (remitenta, czyli mojego dłużnika) sumę (określoną kwotowo w PLN), ale nie na jego zlecenie”. Zapis umożliwia dokonanie wykupu tylko w sytuacji przedstawienia go przez osobę na rzecz, której jest on wystawiony. Weksle ten może być przenoszony tylko w formie przelewu wierzytelności, co uniemożliwia korzystanie z dobrodziejstw prawa wekslowego.

-         Klauzula zastrzeżenia oprocentowania – stosuje się ja na wekslach okazowych (płatnych za okazaniem lub pewien czas po okazaniu). Napisana na każdym innym rodzaju weksla uważana jest za niewiążącą. Standardem jest wpisywanie kwot w formie określonej. Jeśli weksel jest płatny w określonym dniu możemy wpisać kwotę odsetek. Weksle płatny za okazaniem nie ma określonej daty płatności. Dopuszcza się wpisanie kwoty wraz z klauzulą oprocentowania w następującej przykładowej formie: jeden tysiąc zł „ z odsetkami w wysokości 25%”. W prawie wekslowym przyjmuje się, że odsetki płacimy w skali rocznej, a każdy miesiąc ma 30 dni. Odsetki biegną od daty wystawienia weksla, o ile nie wykazano na wekslu innej daty. Odsetki musza być wpisane w sposób konkretny, wymóg ten powoduje, że zapis „z odsetkami ustawowymi” uważa się za nienapisany.

-         Klauzula „bez obliga” – inaczej nazywana „bez odpowiedzialności za przyjęcie”. Klauzula dotyczy weksli trasowanych. Można wyrazić ja stwierdzeniem, „jeśli trasat nie zechce zapłacić za ten weksel w dacie płatności zrobię to ja jako wystawca”. Zgodnie z prawem wekslowym, gdy trasat odmawia zapłaty weksla prawny jego posiadacz może natychmiast zwrócić się do wystawcy z żądaniem zaspokojenia. Wpisanie klauzuli „bez obliga” ogranicza odpowiedzialność wystawcy tylko do zapłaty w dacie płatności. Wystawca lub poręczyciel weksla nie może zwolnić się od odpowiedzialności za zapłatę weksla nawet, gdy weksel nie został przedstawiony do wykupu w terminie[1]. Jednym wyjątkiem od tej zasady są indosanci. Wpisując klauzulę brzmiąca przykładowo „ustępuje na zlecenie Jana Kowalskiego, bez odpowiedzialności za przyjęcie” indosant zwalnia się od żyrowania. Mechanizm ten stosowany jest najczęściej przy sprzedaży weksla na własne ryzyko kupującego za np. bardzo niską cenę. Nabywca weksla kupuje go tanio, ale traci możliwość zwrotnego poszukiwania od indosanta.

-         Klauzula zastrzeżenia do przyjęcia – Klauzula stosowana na wekslu trasowanym. Jeśli wystawca weksla chce wystawić weksel, ale w chwili wystawienie nie ma na jego wykup pokrycia, niemniej spodziewa się go za jakiś czas może zastrzec sobie termin przedstawienia weksla do wykupu wpisując klauzulę w przykładowej formie „przedstawić do przyjęcia po 13 lutym 2009 roku”. Wystawca weksla mógł wystąpić o kredyt bankowy i jest pewien, ze go otrzyma. Wyznaczając datę przedstawienia po dacie otrzymania kredytu uzyskuję możliwość dokonania zakupu u swojego dostawcy, (który zechce przyjąć jako zapłatę taki weksle) mimo braku środków pieniężnych.

-         Klauzula zastrzeżenia waluty – weksle wypłaca się w walucie obowiązującej w miejscu płatności. Zgodnie z polskim prawem wykup[ weksla będzie się odbywał w obowiązującej walucie a wiec w złotych. Jeśli chcemy uzyskać równowartość innej waluty np. 4000 EUR możemy zastrzec sobie prawo otrzymania ich równowartości w dniu zapłaty wpisując przy sumie słownej na wekslu przykładową klauzulę "cztery tysiące EUR efektywnie”. Użycie słowa:efektywnie” oznacza dla płacącego dyspozycję wypłaty w walucie określonej na wekslu.

-         Klauzula „waluty” – to określenie, co wystawca weksla otrzymał lub ma otrzymać od remitenta w zamian za weksle. Może wyrażać się zwrot, „wartość w towarze otrzymałem lub ‘gotówkę otrzymałem”. Gdy nie otrzymaliśmy jeszcze gotówki lub innych środków klauzula może wyrażać się w formie „waluta w oczekiwaniu”. Klauzula ma znaczenie dowodowe w ewentualnym sporze o zapłatę weksla. Klauzula ta umożliwia ominięcie kogoś, kto jako wierzyciel wystawcy nie chce brać udziału w obrocie wekslowym. Uniemożliwia to obrót wekslowy. Aby temu zaradzić indosujemy weksle nie na tego wierzyciela, ale na jego wierzyciela. Wymagana jest jednak ich zgoda. Przykład. Pan A jest wierzycielem pana D. Z kolei pan C jest wierzycielem pana A. Pan A nie chce brać udziału w obrocie wekslowym. Stosując klauzulę waluty możemy zapisać „ustępuje na zlecenie Pana A. Proszę wstawić na dobro rachunku Pana C.”

-         Klauzula „pokrycia” – jest to polecenie wystawcy weksla trasowanego skierowane do trasata określające z czyich środków ma zapłacić weksle. Przykładowo do dłużnika trasata a jego wierzyciela, spłacając dług wobec wystawcy weksla. Wystawca może napisać „wstawi Pan na mój rachunek u Pana”. Klauzula wskazuje na istniejący dług miedzy wystawca a trasantem. Jest on przyczyną, dla której wystawca „ciągnie” on na niego weksel. Jeśli wystawca weksla poleca trasantowi zapłacić weksel nie z jego długu, lecz z długu swojego dłużnika mamy „tratę komisową”. Klauzula pokrycia będzie brzmieć przykładowo „Wstawi Pan na rachunek Jana Kowalskiego”. Weksle takie stosuje się, gdy przykładowy Jan Kowalski nie ma środków na zapłacenie długu wystawcy weksla, ale równocześnie posiada przyszłą lub bieżącą należność w stosunku do trasata.

Prawo wekslowe nie określa dokładnie gdzie powinny się one znaleźć. Warunkiem istotnym jest, by obejmowały one podpisy osób, od których pochodzą. W przykładzie weksla podanym powyżej określone zostały miejsca zwyczajowego wpisywania poszczególnych elementów. Tradycja polska nakazuje umieszczanie klauzul odnośnie formy weksla np. „Kaucyjny’, „trasowany”, „własny: oraz klauzule „bez protestu” w treści weksla, w pierwszym zdaniu. Warunki oprocentowania sumy wekslowej umieszczamy obok nominału weksla wyrażonego słownie. Pozostałe klauzule – w miarę wolnego miejsca pod spodem. Klauzule dotyczące indosów zwyczajowo umieszcza się na grzbiecie (brzegu) weksla lub jego rewersie. Nie stosowanie tych wskazówek nie czyni jednak weksla nieważnym.

Akcept - podpis trasata na wekslu trasowanym wyrażający jego zgodę na zapłatę weksla we wskazanym na wekslu terminie

Ciągniony weksel - weksel trasowany

Domicyliat - osoba trzecia, u której weksel jest płatny

Indos - żyro - przeniesienie weksla przez napisanie na grzbiecie weksla (na odwrotnej stronie) odpowiedniego oświadczenia

Oblig - zobowiązanie, odpowiedzialność; indos bez obliga (bez zobowiązań, bez odpowiedzialności). Indos, z wyłączeniem odpowiedzialności wekslowej indosanta, który go umieścił na wekslu

Protest - akt urzędowy w zdefiniowanej przez prawo formie sporządzany przez biura notarialne, stwierdzający odmowę zapłaty, przyjęcia, wizowania weksla

Regres - zwrotne poszukiwanie

Rekta-weksel - weksel "nie na zlecenie" – weksel z zakazem indosowania

Remitent - wekslobiorca, tj. osoba, na której rzecz lub, na której zlecenie ma nastąpić zapłata sumy wekslowej

Trasant - wystawca weksla trasowanego

Trasat - osoba, której wystawca weksla trasowanego (trasant) poleca zapłacenie sumy wekslowej

Trasowano-własny weksel - jest to weksel, w którym trasatem i trasantem jest ta sama osoba

Trata - weksel trasowany, ciągniony

Wiza - klauzula umieszczona na wekslu własnym stwierdzająca, że weksel został okazany wystawcy w przypadku gdy jest on płatny w pewien czas po okazaniu, np. "widziałem", data i podpis wystawcy

Wizowanie - umieszczenie na wekslu własnym wizy

Wyręczenie - zapłata lub przyjęcie weksla przez wyręczyciela

Zwrotne poszukiwanie - szukanie zapłaty sumy wekslowej u osób podpisanych wcześniej na wekslu

Żyrant - indosant